سرزمین پدری به نقل از ایرنا – جولایی یا نساجی سنتی هنر چند هزار ساله استان آذربایجان غربی نفس‌های آخر خود را می‌کشد و ‌نمی‌رود تا برای همیشه در دل تاریخ دفن شود.

ناقوس مرگ این هنر اصیل و ‌دیرپا و عجین شده با مردمان این دیار کهن، روزگاری ست به صدا در آمده و کارگاه‌های این هنر را با شقاوت تمام قفل کرده است.

ابن روزها دیگر صدای جنب و جوش و ‌پا زدن های صاحبان این صنعت از کارگاه‌های جولایی مناطق کردنشین جنوب استان به گوش نمی‌رسد.

دیرگاهی است غبار بی مهری و ‌فراموشی محله‌های منسوب به فعالان این هنر را فرا گرفته، کارگاه هایشان خالی از شاگرد و مشتری شده و ‌ابزار کارشان را در زیر خروارها خاک پنهان کرده است.
فعالان هنر جولایی سال‌هاست با آن خداحافظی کرده و در کوچه پس کوچه شهرها و روستاهای منسوب به آنها دیگر نشانی از این هنر باقی نمانده است.

هنر جولایی از دید گردشگران و توریست‌ها هم پنهان مانده است، پای ایشان به مکان و محل این هنر باز نشده و از هرگونه تبلیغی هم بی نصیب مانده و فرصت نشده گردشگران اقصی نقاط جهان از نزدیک نگاهشان به محصولات هنر دست مردم این دیار بیافتد و ‌با دیدن تولیدات بی نظیر، آنها را خریداری کرده و ‌به دورترین نقطه دنیا برده و ‌نگاه مردم جهان را با پارچه‌های رنگارنگ به دست آمده از این صنعت، گره بزنند.

تبلیغات

مردم‌ این دیار روزهای طولانی با تکیه بر این هنر پوشاک مورد نیازشان را از پشم دام هایشان (گوسفند و ‌بز) تامین می‌کردند، در حقیقت جولایی صنعت تولید پارچه‌های محلی بود که زیبایی آن زینت بخش هر منزلی بود.

جولاکاران، هنرمندان بی بدیل مناطق کردنشین جنوب این دیار با دقت و ظرافت زیادی تار و پودهایی را با نقش و ‌نگارهای خاص به هم پیوند می‌دادند و ‌براساس نیاز خود، انواع پارچه‌های مخصوص تهیه می‌کردند.

محصولات جولایی شامل چارشیو «چادرشب یا رختخواب پیچ»، برمال (سجاده یا جانماز)، پوشمین (پشه بند)، رانک و چوخه (لباس مردانه کردی، بوزو (ساق بند) بوده است.

تاریخ پیدایش این هنر اصیل را در آذربایجان غربی نمی‌توان بطور دقیق بیان کرد ولی به گفته کارشناسان، مردم شناسان و محققان قدمتی هزاران ساله دارد.

رییس اداره میراث فرهنگی وگردشگری پیرانشهر جولایی را به معنای تحرک وجنب و جوش عنوان کرده و می‌گوید: ‌این نام را به دلیل جنب و جوش زیاد بافنده درهنگام بافت بر آن نهاده‌اند.

تبلیغات

سلیمان بشیری ادامه می‌دهد: تغییر ذایقه مردم در انتخاب دکوراسیون منازل و وجود وسایل تزئینی به ظاهر شیک و ارزان قیمت در بازار بستر فراموشی این هنر را فراهم کرد.

وی افزود: در گذشته بیش از ۲۰۰ کارگاه جولایی یا نساجی سنتی فعالیت می‌کرد ولی امروز از این تعداد تنها یک کارگاه باقی مانده و فعالان کارگاه‌ها با شغل عوض کرده و یا دیگر در این رشته کار نمی‌کنند.

بشیری اضافه کرد: سال ۶۱ حدود ۷۰ تا ۸۰ کارگر در این رشته هنری فعالیت داشتند و به ازای هر کارگاه ۶ نفر هم‌ نخ ریسی می‌کردند ولی الان که جمعیت ۱۵ برابر شده نه کارگری وجود دارد، نه کارگاهی و نه نخ ریسی.

رییس اداره میراث فرهنگی و گردشگری پیرانشهر به روز نبودن کارگاه‌های جولایی را از جمله عواملی می‌داند که در غریب ماندن این هنر اصیل تاثیر گذار بوده است.

وی معتقد است: باید همگام با تغییر معماری ساختمان ها و شکل و نمای آنها تولیدات این کارگاه‌ها نیز به روز می‌شد تا نظر مخاطب را جلب کند.

بشیری سبک زندگی جدید را هم‌ باعث به شماره افتادن نفس کارگاه‌های جولایی (نساجی سنتی) عنوان می‌کند و قیمت بالای تولیدات جولایی را هم از جمله عوامل دیگری می‌شمارد که مردم را از خرید محصولات این هنر اصیل دور کرده و ‌آنها را به سمت خرید وسایل تزیینی ارزان قیمت سوق داده است.

رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری پیرانشهر ادامه می‌دهد: علاوه بر این زندگی مدرنیته و تغییر سلیقه مردم و علاقمندی آنها به خرید وسایل به ظاهر شیک داخلی و وارداتی، فرصت ادامه حیات و فعالیت را از صنعت جولایی گرفته و ‌او را از میدان بیرون کرده است.

تبلیغات

تبعات فرهنگی فراموشی هنر جولایی، خطرناک است

بشیری اظهار کرد: تبعات اقتصادی فراموشی این هنر چندان پر رنگ نیست ولی آنچه خطرناک است و ‌باید جدی گرفته شود تبعات فرهنگی و ‌عدم ارتباط نسل جوان امروز با هنرهای اصیل و تعلقات فرهنگی خود ‌است.

مرزی بودن آذربایجان غربی ظرفیتی مهم ‌برای تبادلات فرهنگی

بشیری با بیان اینکه آذربایجان غربی با چند کشور همسایه است می‌گوید: هیچ‌ استانی از چنین ظرفیتی برخوردار نیست و ما می‌توانیم ‌با تکیه بر این ظرفیت اقدام به تبادلات فرهنگی و هنری با همسایگان کرده و ‌نمایشگاه محصولات هنرهای اصیل خود را در آنجا برپا کنیم.

وی یادآور شد: جیب گردشگر داخلی خالی است این توربست خارجی است که می‌تواند تولیدات هنرهای اصیل را بخرد و ‌به اقصی نقاط جهان ببرد.

به گفته وی، امروز با گذشته فرق کرده و اگر کسی بخواهد چارشیو (چادرشب یا رختخواب پیچ) بخرد قیمتش یک میلیون تومان است که در توان او نیست به همین خاطر از جانماز ارزان قیمت استفاده کرده و به جای چارشیو، رختخواب یا لحاف و تشک را در کمد و گنجه نگهداری می‌کند.

وی تغییر ذایقه و فرهنگ مردم ‌را از جمله عواملی عنوان می‌کند که در بی رونق کردن بازار تولیدات جولایی بی تاثیر نبوده‌اند چنانکه امروز دیگر دکوراسیون منازل هم تغییر یافته و رختخواب را داخل می‌گذارند و از چارشیو استفاده نمی‌شود البته کسی هم ‌نیست ریسندگی و رنگرزی کند.

تبلیغات

راه اندازی مرکز احیا تنها تقلا برای ماندگاری هنرجولایی

بشیری راه انداری مرکز احیای نساجی سنتی در اداره میراث فرهنگیصنایع دستی و گردشگری پیرانشهر را تنها کاری عنوان می‌کند که در استان برای این هنر صورت گرفته است، ‌آنجا هم ‌کار می‌کنند و هم آموزش می‌دهند.

پبشکسوت و آخرین بازمانده هنر چند هزار ساله جولایی

علی بشیری هنرمند پیشکسوت پیرانشهری و آخرین بازمانده هنر جولایی می‌گوید: متولد ۱۳۲۲ هستم و از سال ۵۱ کارم را با عشق و علاقه فراوان شروع کردم آن موقع کارگاه ها و فعالان این هنر زیاد بود ولی امروز خبری از آنها نیست.

وی ادامه می‌دهد: آن زمان تولیدات ما قسمتی از دکوراسیون خانه ها را تشکیل داده و زیبایی خاصی به منازل می‌داد ولی امروز وسایل مدرن ماشینی جای هنر دست را گرفته است.

بدون چارشیو جهیزیه دختران ناقص می‌ماند

تبلیغات

بشیری گفت: هرگاه دختری ازدواج می‌کرد مادرش به سراغم می‌آمد و سفارش بافت «چارشیو و ‌برمال» می‌داد و گاهی اوقات مشتریان برای اینکه سفارش شان زود آماده شود هدایایی برایم می‌آوردند، در آن روزگار اگر جهیزیه دختری خالی از چارشیو (چادرشب یا رختخواب پیچ) و برمال (سجاده وجانماز) بود، ناقص محسوب می‌شد.

این پیشکسوت صنعت جولایی افزود: چارشیو و ‌برمال نماد هنر دختران بود و نبود آن جلوه خوبی نداشت.

وی می‌گوید: هنر جولایی از مشاغل پردرآمد روزگار ما بود و ‌رونق خوبی داشت اما امروز دیگر خبری از این رونق نیست‌ ولی هنوز همانند گذشته و ‌با همان عشق و شور سابق پشت دستگاه می‌نشینم و می‌بافم و همان چارشیو، ‌برمال، ‌ساق بند و ‌پارچه های رنگارنگ را تولید می‌کنم.

قیمت تمام‌شده تولیدات صنایع دستی بالاست

معاون‌ صنایع دستی، میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی براین اعتقاد است قیمت تمام شده تولیدات صنایع دستی از جمله صنعت جولایی بالا و مشتری هم کم است.

محمد عبدلی اظهار کرد: بالا بودن قیمت تمام شده و ‌از سوی دیگر عدم توان خرید مردم باعث می‌شود به جای خرید سجاده و جانماز تولید صنایع دستی، سجاده ماشینی ارزان قیمت بخرند.

تبلیغات

وی ادامه می‌دهد: همچنین در تولید محصولات صنعت جولایی از پشم مخصوص استفاده می‌شود که همین امر در بالا بودن قیمت تولیدات جولایی اثر گذار است.

عبدلی با بیان اینکه صنایع دستی با گردشگری به رونق می‌افتد و ‌پر رنگ می‌شود، گفت: امروزه خرید تولیدات هنر جولایی و صنایع دستی در وسع مردم نیست.

وی با بیان اینکه برخی از دستگاه‌های جولایی قدیمی بازسازی شده است، یادآور شد: هنر جولایی قدمتی بسیار کهن دارد.

صنایع‌ دستی جایی در تبلیغات رسانه‌ای ندارد

مردم‌شناس و پژوهشگر ارومیه‌ای هم ‌براین اعتقاد است: هیچکدام ‌از صنایع دستی یا هنرهای اصیل و ‌با قدمتی بالا در تبلیغات رسانه‌ای جایی ندارد و ‌از بستر رسانه برای تبلیغ آنها استفاده نمی‌شود.

عیسی عزیز نژاد ادامه داد: همین بی نصیب ماندن صنایع دستی از تبلیغات، آنها را به فراموشی می‌سپارد.

وی قدمت هنر جولایی را طولانی دانسته و معتقد است این هنر به لحاظ دیرینه بودن، بنا به نظر کارشناسان از قدمت چند هزار ساله در آذربایجان غربی برخوردار است.

هنر جولایی یا نساجی سنتی هنر دیرپای مردمان مناطق کردنشین جنوب آذربایجان غربی است.

تبلیغات

دستگاه جولایی نیز دستگاهی است با چهارچوب به شکل مکعب مستطیل که جنس چوب آن معمولا از چوب چنار انتخاب می‌شود، خود دستگاه شامل اجزایی چون شانه، مکوک، دفه، گورد، چولک، گیوه یا برن چک، گورین، خرک و ‌رایل است.
همچنین مواد اولیه جولایی پشم تابیده و ریسیده شده گوسفند و بز به شکل نخ‌های باریک است و ‌پس از شست وشوی پشم و تابیدن، ‌کلاف و گلوله کردن توسط دوک چوبی، خراطی می‌شود.
پس از ریسندگی پشم ها نوبت مرحله رنگرزی است در گذشته برای رنگرزی از رنگ‌های طبیعی، گیاهی، جانوری و ‌در بعضی موادی مانند روناس، پوست گردو، پوست انار، حنا، پوست پیاز، قرمز دانه، نیل و ‌آهن زنگ زده استفاده می‌کردند ولی بعدها از رنگ‌های شیمیایی برای رنگرزی استفاده می‌شد.